Na 70 jaar brengen Rusland en China de Navo weer terug naar de kern

Gepubliceerd op: 6-4-2019

Het was destijds een uniek bondgenootschap, onder meer om Rusland af te schrikken. Bij de viering van het 70-jarig bestaan van de Navo, morgen en overmorgen, zal het ook veel over ‘uitdager’ China gaan.

Afbeelding verwijderdAmerikaanse parachutespringers uit een C-17 tijdens een Navo-oefening nabij het Italiaanse Aviana. © AP

Een feestje met Donald Trump zou wel het laatste zijn geweest waar veel Europese regeringsleiders zin in lijken te hebben. Op Navotoppen in 2017 en 2018 trok de Amerikaanse president publiekelijk van leer tegen zijn collega’s over hun lage defensieuitgaven.

Zij hoeven morgen en overmorgen niet op te komen draven om zeventig jaar Navo te vieren. In plaats daarvan komen de ministers van buitenlandse zaken van de 29 lidstaten bijeen voor een geplande vergadering. Niet op het hoofdkwartier in Brussel, maar in Washington, dat dan weer wel.

Eerdere jubilea werden juist wel op het hoogste niveau gevierd. In april 2009 vond er een top plaats op de grens van Frankrijk en Duitsland, om de vrede tussen oude rivalen te benadrukken. In april 1999 presenteerden regeringsleiders in Washington vol trots een nieuwe strategie.

Toch is het voorbarig om te concluderen dat de alliantie in crisis verkeert. De Navo kent een turbulente geschiedenis vol interne botsingen en de terugkerende vraag of het bondgenootschap nog wel nodig is. Toch vond zij in de verschillende periodes van haar bestaans­geschiedenis telkens een nieuwe rol, zo toont een overzicht in vier bedrijven.

1949-1989 Koude Oorlog
De oprichting van het bondgenootschap was eigenlijk een noodgreep. Direct na de Tweede Wereldoorlog hoopte de Amerikaanse president Harry Truman dat Europese landen met wat geld uit het Marshall-plan zelf tegenwicht aan de Sovjet-Unie konden bieden. Maar toen Stalin in 1948 West-Berlijn blokkeerde, kon alleen de Amerikaanse luchtmacht genoeg voedsel naar de stad brengen. De VS raakten ervan overtuigd dat ze Europa militair moesten beschermen. Een jaar later tekenden zij samen met Canada en een tiental Europese landen in Washington het oprichtingsverdrag van de Navo.

Daarmee ontstond een uniek bondgenootschap. Traditioneel sloten landen in vredestijd wel diplomatieke allianties, maar daarbij richtten ze geen speciale organisatie met een eigen commandant, oefeningen en bureaucratie op. De Navo ging het helemaal anders doen. In 1951 kreeg de Amerikaanse generaal Dwight Eisenhower al in vredestijd de functie van geallieerd opperbevelhebber voor Europa. Al snel volgden gezamenlijke oefeningen voor Amerikaanse, Britse, Franse en ook Nederlandse militairen.

De Navo was er niet alleen om Rusland af te schrikken. De Britse militair en diplomaat Lord Ismay vatte het in 1949 bondig samen: “de Sovjet-Unie buiten de deur houden, de Amerikanen in Europa houden, en de Duitsers eronder houden.”

Drie jaar later werd Ismay de eerste secretaris-generaal van het bondgenootschap, en zag hij toe op de toetreding van West-Duitsland. Binnen de Navo kon Duitsland herbewapenen zonder dat het voor andere landen een directe bedreiging vormde. Zoals de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal de Duitse oorlogsindustrie onder internationaal toezicht plaatste, deed de Navo dat met de Bundeswehr.

Ondertussen kende de Navo regelmatig grote spanningen. In 1963 klaagde president John F. Kennedy bijvoorbeeld over de lage defensieuitgaven van de Europese bondgenoten. “We kunnen niet blijven betalen voor de militaire bescherming van Europa, terwijl de andere Navo landen geen eerlijke bijdrage leveren en in weelde leven.”

De Europeanen twijfelden juist decennialang af of de Amerikanen hen in oorlogstijd wel te hulp zouden komen. ‘Zullen de Amerikanen Boston voor Bonn inruilen,’ klonk het onder diplomaten, generaals en politici. Die vraag stond symbool voor de nooit helemaal zekere Amerikaanse bereidheid een nucleaire oorlog te riskeren om een conventionele aanval van het Rode Leger af te slaan.De oprichting van het bondgenootschap was eigenlijk een noodgreep. Direct na de Tweede Wereldoorlog hoopte de Amerikaanse president Harry S. Truman dat Europese landen met wat geld uit het Marshallplan zelf tegenwicht aan de Sovjet-Unie konden bieden. Maar toen Stalin in 1948 West-Berlijn blokkeerde, kon alleen de Amerikaanse luchtmacht genoeg voedsel naar de stad brengen. De VS raakten ervan overtuigd dat ze Europa militair moesten beschermen. Een jaar later tekenden zij samen met Canada en een tiental Europese landen in Washington het oprichtingsverdrag van de ­Navo.

Lees het volledige artikel in trouw.nl

Bron : trouw.nl

Altijd op de hoogte? Meld u aan voor de wekelijkse nieuwsbrief