Documentaireserie ‘Onze Jongens op Java’

Gepubliceerd op: 19-11-2019

De naoorlogse gebeurtenissen in Nederlands-Indië mogen zich in een snel groeiende belangstelling verheugen. Sinds de publicatie van het werk van Rémy Limpach “De brandende kampongs van Generaal Spoor” is die belangstelling niet alleen gegroeid maar heeft ook geleid tot een formeel onderzoeksprogramma “Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië 1945-1950” uit te voeren door het Koninklijk Instituut voor Taal- en Volkenkunde, het Nederlands Instituut voor Militaire Historie en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies.  In de slipstream van dit onderzoeksprogramma verschijnt het ene na het andere opiniërende stuk in de periodieke pers, worden toneelstukken opgezet en proberen ook praatprogramma’s op TV aan te sluiten bij deze publiciteitshausse.

Het is zinvol om daar enkele kanttekeningen bij te plaatsen. Het onderzoeksprogramma is up and running. Participatie vanuit Indonesische kant lijkt moeizaam en ligt gevoelig. Komen voldoende archieven beschikbaar om onafhankelijk te kunnen worden bestudeerd? De resultaten van het formele onderzoeksprogramma kunnen en zullen te zijner tijd op hun merites worden beoordeeld. Evenwichtig brongebruik en bronkeuze zal een belangrijk thema van beoordeling en reflectie vormen alsmede het resultaat van het bestuderen van deze periode in haar onderlinge samenhang. De muze van de geschiedenis leert ons dat bronstudie, bronkeuze en bronafweging een belangrijk onderdeel blijven vormen om bij te kunnen dragen aan het controleerbaar beantwoorden van de gestelde onderzoeksvragen. De toekomst zal het leren.

Ondertussen vinden er op tal van plaatsen uitingen plaats die reflecteren op de Indische naoorlogse periode. Hierbij wordt meestal terugverwezen naar “Limpach” als rechtvaardiging voor termen als “excessief geweld” en zelfs “endemisch excessief geweld” terwijl dit niet alleen een van de onderzoeksvragen is maar waarbij Limpach meer en meer verwordt tot een pars pro toto zoals vroeger VIM stond voor schoonmaakmiddelen. Een aankondiging van BNNVARA inzake een documentaire “Onze Jongens op Java” (vanaf donderdag 21 november vier weken lang te zien om 20.25 uur op NPO 2) waarbij werd aangegeven dat in vier jaar tijd ruim 100.000 Indonesiërs en 6.000 Nederlandse militairen zijn omkomen doet – als dit inderdaad de strekking is van deze serie - geen recht aan alle gebeurtenissen volgend op de Japanse aanval van 1941 en de Japanse wreedheden tegen bewoners van de Indische archipel. Van welke achtergrond ook. Het doet ook geen recht aan alle slachtoffers die vielen nadat ir. Soekarno eenzijdig de onafhankelijkheid uitriep. Tijdens deze “Bersiab”-periode vielen tienduizenden slachtoffers, vaak op afschuwelijke wijze omgebracht. Vaak ook mensen die net uit krijgsgevangenschap waren vrijgekomen. Nederlanders alsmede inheemse mensen; ook vanwege geloof of etniciteit. We  hopen dat de programmamakers zich zullen baseren op de historische gebeurtenissen in hun onderlinge samenhang. Er zijn voldoende publicaties voorhanden. 

Altijd op de hoogte? Meld u aan voor de wekelijkse nieuwsbrief