Zo staan ze 15 jaar later stil bij drama van Koninginnedag in Apeldoorn

Gepubliceerd op: 3-5-2024

Zo staan ze 15 jaar later stil bij drama van Koninginnedag in Apeldoorn: ‘Op deze manier is het goed’
Het is opgeborgen in een vakje in zijn hoofd, omschreef burgemeester Fred de Graaf ooit. Waarvan soms onverwacht het deurtje openging, zodat de gedachte aan Koninginnedag 2009 zich opeens opdrong. Het lijkt er op dat die tragische gebeurtenis anno 2024 bij meer mensen in zo’n vakje zit. Met een steeds beter controleerbaar deurtje.

Het Nationaal Militair Museum in Soest, 30 april 2024. In een zaaltje met publiek begint een videofragment op een scherm. Beelden van die zwarte Koninginnedag 15 jaar geleden, toen een man met zijn auto op een bus koerste. Onderweg door een groep mensen raasde, enorm leed aanrichtte en het land met acht doden in verbijstering achterliet.

Boek is dicht
Het is een drama dat niet officieel wordt herdacht. In Apeldoorn zelf is het boek allang dicht. Natuurlijk staan er mensen bij stil, sommigen letterlijk bij het monument bij De Naald. Maar dat is in privékring. Een publieke herdenking was er slechts één keer: een jaar na dato. Toenmalig burgemeester De Graaf maakte meteen duidelijk dat het de laatste keer was.

Het heeft geen zin, redeneerde De Graaf, om er collectief steeds op terug te keren. Het zou alleen maar die wond steeds openen – zonder dat het iets opleverde.

Herinnering
Het is nog steeds de lijn van de gemeente Apeldoorn. ,,Daarom hebben wij geen herdenkingsmonument, maar een herinneringsmonument’’, legt woordvoerder Sibel Sahingöz uit. In 2014 (5 jaar na dato) en 2019 (10 jaar) heeft de gemeente wel de families van de slachtoffers de mogelijkheid geboden om in besloten kring in Apeldoorn de gebeurtenissen te herdenken.

,,Bij de laatste keer kwamen al minder families naar Apeldoorn. De meeste gaven daarna aan hier geen behoefte meer aan te hebben. Ze willen niet om de zoveel jaar weer geconfronteerd te worden met het incident.’’ Wel is Apeldoorn er voor die families, als ze dat willen.

In het museum in Soest is er deze 30e april wel een publieke bijeenkomst die terugblikt naar toen. Marechaussee Renaldo Ishaak vertelt in een lezing aan iedereen die erbij wil zijn hoe hij die dag in 2009 te hulp schoot. Hoe heftig het was en hoe dat voor hem – in een optelsom met andere ervaringen – uitmondde in ptss; zware psychische problemen.

Helpen
Voor aanvang tuurt Hans te Brake (68) uit Amerongen stilletjes voor zich uit. Hij is een van de mensen die het gevoel hadden bij deze lezing te willen zijn. Te Brake stond 15 jaar geleden bij Paleis Het Loo, klaar om met een trompetterkorps van de cavalerie de dag feestelijk af te sluiten.

Zonder een noot gespeeld te hebben zou het korps uren later vertrekken. Met een andere chauffeur; degene van de heenweg was omgekomen. Hij heeft het afgesloten, zegt Te Brake. ,,Maar iedere keer als ik een bus zie van dat bedrijf, denk ik er weer aan.’’

,,We zijn nog verschillende keren teruggegaan naar Het Loo’’, vult echtgenote Ada Roks aan. ,,Misschien kan dit (de lezing, red.) nog wat helpen.’’

Optimisme
Een kleine honderd mensen horen even later marechaussee Ishaak vertellen dat de voorbereiding op deze lezing, die hij al vaak gaf, dit keer net wat meer impact had.

Toch eindigt zijn verhaal met optimisme. Ishaak heeft Koninginnedag en de andere demonen die hem achtervolgden, een stuk beter in de hand. Het geldt vermoedelijk voor meer betrokkenen van toen.

Jeffrey Duijn (40) uit Beverwijk heeft zijn kinderen (12 en 10) meegenomen naar de lezing. Het onderstreept dat deze dag inmiddels voor een hele generatie alleen bestaat als geschiedenis.

Begrijpelijk, vindt Duijn, dat Apeldoorn noch een andere instantie een herdenking organiseert. Maar daarom is juist zo’n lezing volgens hem nuttig. ,,Het heeft impact gehad op mensen en op de samenleving. Het is goed om daar af en toe op te reflecteren. Maar dat hoeft niet per se collectief.’’

Verplichting
Zo denkt ook Paul uit Soesterberg er over. ,,Het is goed dat iedereen kan kiezen hoe hij hierbij stilstaat. Omdat er geen ‘echte’ herdenking is, is er ook geen verplichting voor mensen om ermee bezig te zijn. En blijft het ook niet altijd boven Apeldoorn hangen.’’

Vijftien jaar geleden stond hij als fotograaf bij De Naald, vertelt hij, maar werd hulpverlener toen de situatie erom vroeg. ,,Deze dag is altijd vervelend. Eigenlijk de hele week.’’ Paul slikt zijn stokkende stem weg. Ook met hem gaat het beter. ,,Een kwartier janken, dan is het klaar. Dat was een aantal jaar geleden nog wel anders.’’