Politie gebruikte geweld bij pro-Palestinaprotest: ging dat volgens de regels?

Gepubliceerd op: 15-6-2024

Het waren opvallende beelden, afgelopen woensdagavond. Nadat pro-Palestinademonstranten een gebouw van de RUG bezetten escaleerde het studentenprotest dat al weken plaatsvond in de binnenstad van Groningen. Binnen zouden actievoerders agenten hebben belaagd, buiten werden twee demonstranten door de politie naar de grond gewerkt en weggetild. Anderen werden met behulp van een wapenstok buiten het RUG-gebouw gehouden. De vraag is: was het politiegeweld proportioneel?
Politiegeweld moet altijd proportioneel zijn, zo schrijft de politie zelf op haar website. Proportioneel betekent 'dat het zo gematigd mogelijk moet zijn en in verhouding moet staan tot de ernst van de gepleegde strafbare feiten en de weerstand die verdachten geven'.

'Geen gehoor gegeven aan vordering'
De politie zelf laat in een verklaring weten dat agenten de demonstranten meerdere keren hebben gevorderd het RUG-pand, waar de Faculteit der Letteren in zit, te verlaten. 'Daar hebben zij geen gehoor aan gegeven', zegt de politie.
Buiten het gebouw probeerde een aantal mensen het RUG-gebouw te betreden: 'Zij luisterden niet naar de vorderingen (om het gebouw niet in te gaan, red.) en keerden zich tegen de politie, waarna de wapenstok door meerdere agenten werd gebruikt. De politie werd bij de confrontatie bekogeld, beledigd en bespuugd. Ook is één van de dienstvoertuigen beklad.'
Het gebruik van de wapenstok is op beelden bij Sikkom te zien. Verder is te zien dat twee mensen die eerder in het gebouw demonstreerden, buiten het gebouw door meerdere politieagenten naar de grond worden gewerkt en worden geboeid. Eén van hen wordt door een agent en twee leden van de marechaussee met zijn hoofd naar beneden naar een andere plek getild.

Studentenbond: 'Buitenproportionele agressie door agenten'
Alina, één van de pro-Palestinademonstranten die RTV Noord eerder deze week al sprak, had gehoopt dat de bezetting van het RUG-gebouw had geleid tot een 'open gesprek met het College van Bestuur van de RUG'. 'Ik heb in de media gelezen dat het College van Bestuur een waarschuwing had gegeven voordat de politie zou ingrijpen, maar dat is gewoon niet waar', zegt zij. De politie is in haar ogen 'meteen overgegaan tot buitenproportioneel geweld'.
De Groninger Studentenbond (GSB) veroordeelt het politieoptreden van woensdagavond: 'Wat eerst een vreedzame mars was, werd door verkeerd politieoptreden veranderd in een nachtmerrie', schrijft de bond.
De GSB wijst op 'de zorgplicht die de universiteit voor het welzijn van studenten en het waarborgen van hun veiligheid heeft'. 'Ze hebben hier onmiskenbaar in gefaald door toe te staan dat dergelijke escalatie en agressie door de politie zelf maar plaatsvond', zegt voorzitter Ken Hesselink. 'Wij veroordelen ten stelligste het buitenproportionele gebruik van geweld en de intimidatietactieken van de politie tegen de demonstranten.'

'Agenten voeren gewoon hun taak uit'
Margrete van der Steeg is als advocaat gespecialiseerd in politiezaken, en staat agenten bij die zich vanwege hun handelen moeten verantwoorden. Ze heeft op verzoek van RTV Noord de beelden van afgelopen woensdag bekeken. 'Als agenten het bevel geven om ergens te vertrekken, dan moet je gehoorzamen. Punt.'
Als je niet loopt moet je nou eenmaal gedragen worden volgens Margrete van der Steeg - Advocaat politiezaken

Van der Steeg is het dan ook niet eens met de lezing van de Groninger Studentenbond. 'Het bestuur van de universiteit besluit op een gegeven moment dat ze de studenten niet meer in hun pand willen, en vraagt daarbij de hulp van de politie omdat het hen zelf niet lukt. Het is dan aan de driehoek (het overleg waarin burgemeester, politie en openbaar ministerie met elkaar overleggen, red.) om te beslissen op welke manier dat gebeurt. Agenten voeren daarna gewoon hun taak uit.'

'Wat kan je anders als politie?'
'Onder omstandigheden mag de politie daar geweld bij gebruiken, en dat gebeurt in dit geval ook. Dat begint ermee dat je iemand die je wilt aanhouden fixeert', legt Van der Steeg uit. Dat houdt in dat iemand zich niet meer vrijelijk kan bewegen. 'Dat kan door iemand tegen een muur te zetten, of tegen de grond te dwingen. Dat gebeurt hier, en wat mij betreft gebeurt dat op een gecontroleerde manier.'
'Daarna wordt degene die wordt aangehouden, meegenomen. Die persoon kan lopen, maar dat gebeurt in dit geval niet. De meneer werkt niet heel erg mee, en lijkt ook nog wat verzet te plegen. Hij maakt geen aanstalten om te lopen, en dan zit er niks anders op dan iemand te dragen. Dat gaat misschien wat onbeholpen, hij wordt bij zijn voeten en romp opgetild en wat scheef weggevoerd, maar zolang het hoofd de grond niet raakt komt er geen letsel van. Het tillen is onaangenaam, en ik hoop dat deze persoon snel in een betere positie wordt gebracht, maar als je niet loopt moet je nou eenmaal gedragen worden. Wat kan je anders doen als politie?', vraagt Van der Steeg zich retorisch af.

'Wapenstok op juiste manier gebruikt'
Ook bij een ander incident op de woensdagavond, als de politie wapenstokken gebruikt om mensen te beletten het RUG-pand in te gaan, verdedigt Van der Steeg de politieagenten. 'Op dat moment wordt er geduwd en getrokken aan agenten, en staan de demonstranten heel dicht op ze. Dat geeft een ongelooflijk onveilig gevoel. Die mensen willen ook weer veilig thuiskomen bij hun gezin. Je moet niet aan agenten zitten: die willen juist afstand om controle te houden over de situatie', zegt de advocaat.
'Op een gegeven moment die avond heeft de politie gezegd dat de demonstranten weg moeten. Als je dan niet gehoorzaamt mag de politie gepast geweld gebruiken Dat kondigen ze eerst ook nog aan. Er wordt hier ook geweld gebruikt: agenten duwen de demonstranten eerst nog met de hand van zich af, en gebruiken daarna de wapenstok. Daarmee richten ze niet op het hoofd maar op het lichaam, en dat is precies hoe het op de politieschool geleerd wordt.'

'Onbegrijpelijk taalgebruik demonstranten'
'Ik zie niet veel bijzonders op de beelden', zegt advocaat Van der Steeg. 'Wat ik wel bijzonder vind, is dat agenten hier door de demonstranten voor fascisten en terroristen worden uitgemaakt. Daar schrik ik van, en ik vind het onbegrijpelijk dat het op die manier wordt geroepen.'

'Het demonstratierecht is heel belangrijk in een rechtsstaat, daar gaat het momenteel ook veel over. Maar voor geen enkele agent is dit aangenaam. Het helpt ook niet in de taakuitoefening. Zoals ik ze ken, proberen ze hun werk zo goed mogelijk te doen, en doen ze wat ze doen met zo min mogelijk geweldgebruik en laten ze zich niet leiden door persoonlijke meningen. Wat ik hier zie, is dat de agenten eropuit zijn om beheerst en professioneel te handelen. Dat is waar de politie voor staat', besluit Van der Steeg.