Zo vreet georganiseerde misdaad zich op Schiphol in: ’Als je hapt, kom je er nooit meer uit’

Gepubliceerd op: 24-10-2024

Schipholmedewerkers melden steeds vaker dat zijzelf of collega’s worden benaderd en geronseld door criminelen. Inmiddels hebben criminelen ook openlijk douanebeambten en marechaussees op de korrel. „Dat betekent dat ze last hebben van onze aanpak op de luchthaven”, aldus burgemeester Marianne Schuurmans van de gemeente Haarlemmermeer.

Op het warme beton van Schiphol Airport staat de ’Yakushima’ van KLM. De Boeing 777 is net aangekomen uit São Paulo, Brazilië. Passagiers stappen uit via de slurf, onderwijl lossen medewerkers vracht uit het ruim en staan schoonmakers en catering klaar om een nieuwe vlucht voor te bereiden. En dat alles zo snel mogelijk.

Geen ideale omstandigheden voor de douane om alles in de gaten te houden. Toch moet het. São Paulo is een bestemming waarop 100%-controles gebeuren, omdat er een hoog risico is op smokkel van verdovende middelen. Dat geldt voor meer oorden uit de regio, legt Luc* van de douane uit. „Veel Zuid-Amerikaanse landen, maar ook Curaçao en Bonaire. We weten dat er een hoog risico is, dus dan controleren we alles.”

Toenemende meldingen van ronselpraktijken op Schiphol
Een reeks partijen werkt sinds vijf jaar aan het programma Sterke Luchthaven, dat Schiphol weerbaar moet maken tegen ondermijning. Dat werkt, klinkt het. Medewerkers melden ook steeds meer verdachte praktijken, en dus ook dat criminelen steeds actiever ronselen onder mensen met een Schipholpas en zelfs de controleurs op Schiphol zelf. Bendes kost het kennelijk moeite zelf aan Schipholpassen te komen.

„Het aantal meldingen van mensen die benaderd worden, neemt toe”, legt Schuurmans uit, zonder daar precieze cijfers over te kunnen geven. Stewardessen worden al langer benaderd, inmiddels ronselen criminelen zelfs op ROC’s, nog voordat scholieren stage lopen.

Vandaar dat recent een nieuw lesprogramma werd gelanceerd om ook pubers weerbaar te maken. „Criminelen werken met bijzonder weinig empathie, maar overspelen hun hand niet. Ze willen zich niet in de kijker spelen. Als je sterk in je schoenen staat, gaan ze het ergens anders proberen.”

De bendes gebruiken persoonlijke informatie van sociale media om medewerkers te intimideren. Ze worden aangesproken in bijvoorbeeld de bus naar huis met dreigende vragen over hun kinderen of partner. Of op het voetbalveld, een werkwijze die rond IJmuiden bekend is. Door de relatief lage salarissen, de angst en de zwijgcultuur op sommige Schiphol-onderdelen is de verleiding van snel geld groot.

Criminelen richten zich op douane en marechaussee
„Maar als je hapt, zit je erin en kom je niet meer uit het netwerk”, waarschuwt Schuurmans. Vandaar dat inmiddels ook actief campagne wordt gevoerd om te zorgen dat ronselaars minder kans hebben. Dat gaat zo ver dat medewerkers wordt ontraden online te melden dat ze op de luchthaven werken, of in hun luchtvaartkloffie naar huis te reizen.

Op Schiphol-Oost krijgen medewerkers van KLM intussen les in een knalgele keet met daarop de tekst ’Geef criminelen geen kans’. KLM’ers krijgen een VR-bril op, waarbij een acteur hen benadert met informatie die op hen van toepassing is. „Je dochter moet om vier uur van de hockey, haal je dat wel vandaag?”, geeft Hans Veldkamp van KLM een voorbeeld. „Mensen hebben niet door wat ze op sociale media posten. Of wat hun kinderen over hen plaatsen. Maar dat gebruiken criminelen tegen je.”

Karrenvrachten verdovende middelen
Zaligmakend is vijf jaar Sterke Luchthaven echter niet. Nog altijd worden bendes opgerold met hun tentakels binnen de luchtvaartwereld. Soms gaat het om groepen die maandenlang op grote schaal karrenvrachten verdovende middelen de grens over brachten.

Overigens leverde de aanpak niet alleen meer bewustzijn, maar ook kennis op. Bolletjesslikkers? Bleek seizoensgebonden; ze komen vooral in het laagseizoen als de tickets goedkoop zijn en de vluchten minder vol zitten. Drugsbendes uit bepaalde landen bleken hun eigen handelswijzen te hanteren.

„We weten dat het zelfs uitmaakt wat de geopolitieke toestand is. Denk aan Ecuador, waar het nu rommelt. Dan neemt de smokkel toe”, aldus douanier Luc. En tegelijk werd de aanpak slimmer. Om het onmogelijk te maken om via kluisjes pakketjes door te geven, weten medewerkers vooraf niet welke locker ze die dag hebben. Of bij welk vliegtuig ze werken.

Kat-en-muisspel
„Maar het blijft een kat-en-muisspel”, erkent Luc. En dus gaat een hoop bagage uit de KLM-Boeing uit Brazilië door een mobiele scanner, snuffelt een hond aan vrachtpallets en controleert een douanier met een zaklamp de hoekjes en gaatjes van de vrachtruimte.

„Je hoopt dat je eerst meer drugs vindt, en daarna steeds minder. Maar getallen om te staven of de aanpak echt werkt, hebben we niet.”, zegt Schuurmans. „Je weet niet wat je hebt tegengehouden.”