Vakantiekrachten: ‘Kunt u mijn leven redden, meneer?’

Gepubliceerd op: 5-8-2023

Tal van professionals helpen Nederlanders de zomer door. In een serie reportages portretteert de Volkskrant de troubleshooters bij vakantienood. Vandaag: marechaussees van Bureau Nooddocumenten op Schiphol helpen jaarlijks duizenden gestreste reizigers aan een noodpaspoort.

‘Ik kreeg gisteravond toch even een error in mijn hoofd’, zegt Frouke.
‘Nee joh, het was toch niet zo erg dat je kortsluiting kreeg?’, reageert haar man Manuel.
‘Hoe zou jij onze situatie beschrijven dan?’
‘Nou’, reageert Manuel, ‘als eentje die balanceert op het randje van oncomfortabel.’
Het is een doorsnee maandagochtend op Schiphol. Manuel en Frouke staan voor de balie van Bureau Nooddocumenten op Schiphol, een loket in een hoekje tussen vertrekhal 1 en 2. Frouke heeft hun dreumes in de draagzak, Manuel draagt hun kleuter op zijn arm. En hun oudste zoon, Noah (6), staat op zijn tenen om boven de balie uit te komen.
Vandaag gaat het Haagse gezin op vakantie. Althans: als het lukt om een noodpaspoort voor Noah te krijgen. Want gisteravond, toen alles al gepakt was en klaar stond om naar Zweden te gaan, ontdekte Manuel dat Noahs paspoort was verlopen.
Frouke (inmiddels lachend): ‘Mijn man is de boosdoener. Hij zou de paspoorten tijdig controleren.’
Manuel: ‘Ik had niet zo scherp dat er alweer vijf jaar voorbij was.’

Spontaan naar Engeland
Hij is niet de enige die zo’n fout maakt. Afgelopen jaren klopten gemiddeld zo’n zesduizend reizigers aan bij het Bureau Nooddocumenten op Schiphol, in de hoop dat de medewerkers van de Koninklijke Marechaussee hun vakantie- en reisplannen konden redden. Vorig jaar lag dat aantal zelfs nog hoger. Toen vroegen 8.394 een noodpaspoort (kosten 53 euro) aan.
Die snelle stijging is vooral te wijten aan de Brexit. ‘Veel mensen denken dat ze nog met een identiteitskaart naar Groot-Brittannië kunnen vliegen’, zegt wachtmeester Jan Huisman. ‘Maar dat is al een tijdje niet meer zo.’ Hij ziet het vooral in het weekend: vaders die spontaan bedenken dat ze met hun zoon een voetbalwedstrijd in Engeland kunnen bezoeken en dan snel een ticket boeken. ‘Dan krijgen we hier vervolgens verdrietige gezichten omdat ze bij de paspoortcontrole zijn tegengehouden.’
Huisman is een rustige verschijning. Al negen jaar werkt hij bij Bureau Nooddocumenten en hij heeft heel wat gestreste reizigers voorbij zien komen. Het eerste wat hij en zijn collega’s doen als een reiziger bij hen aanklopt, is kijken of het om een reis gaat die niet uit te stellen is en of het zinvol is om een noodpaspoort af te geven.
Want niet ieder land accepteert deze lichtroze variant van het Nederlands paspoort dat slechts tijdelijk én alleen voor een specifieke heen- en terugreis geldig is. ‘Als mensen naar Dubai gaan, heeft het geen zin. De Verenigde Emiraten accepteren het niet. En Indonesië zegt het noodpaspoort wel te accepteren. Maar als je daar vervolgens bij de grens een visum-on-arrival aanvraagt, krijg je dat niet als je alleen een noodpaspoort hebt.’ Een vakantie naar Bali, zegt Huisman, kun je dus zonder een geldig paspoort beter maar vergeten.
‘Meneer, kunt u mijn leven redden?’, klinkt een gestreste stem vanachter de balie.
Frouke, Manuel en hun drie kinderen staan inmiddels in een hoekje te wachten terwijl Huismans collega’s het roze paspoort voor Noah klaarmaken. Nu is de volgende reiziger aan de beurt: Yuli, een moeder met twee jonge dochters.
Ongerust kijkt ze op de klok. Ze heeft nog maar veertig minuten om in te checken voor haar vlucht naar Curaçao. ‘Ik ben mijn tasje met mijn paspoort kwijtgeraakt’, zegt ze. ‘Maar ik moet die vlucht halen, ik moet naar de begrafenis van mijn vader.’
‘Gecondoleerd’, antwoordt Huisman.

Stapel lelijke pasfoto’s
Yuli komt niet onvoorbereid. Voordat ze naar Bureau Nooddocumenten ging, heeft ze al op de website gelezen wat ze allemaal nodig heeft voor een noodpaspoort. Zo haalt ze een verzegelde envelop van haar gemeente uit haar tas, met daarin een uitdraai van de gemeentelijke basisadministratie en een bewijs dat Yuli de Nederlandse nationaliteit heeft. ‘En ik heb hier nog een stapel lelijke pasfoto’s die ik snel heb gemaakt,’ zegt ze terwijl ze de een na de andere foto uit haar tas grist.
‘Als u ook nog een screenshot heeft van de tickets naar Curaçao, is het compleet’, zegt Huisman die Yuli verzekert dat hij er ‘een positief gevoel over heeft’. ‘We gaan meteen aan de slag. Bel voor de zekerheid even uw reisorganisatie op, dan weten ze dat u en uw dochters er nog aankomen.’
Als iemand over alle documenten beschikt, kan het noodpaspoort binnen 10 à 15 minuten klaar zijn. Lastiger wordt het bijvoorbeeld in situaties waarin één ouder op pad gaat met een minderjarig kind zonder geldig reisdocument.
Zoals in het geval van de 9-jarige Juliëtte (gefingeerde naam). Vandaag zou ze naar haar vader in Frankrijk vliegen. ‘Maar’, zegt haar moeder, ‘ik kwam erachter dat haar Nederlandse paspoort is verlopen. Dus ik heb een probleem.’
‘Dat hoor ik vaker’, antwoordt Huisman terwijl hij zijn leesbril erbij pakt om Juliëttes geboorteakte te kunnen lezen. Hij kan alleen een noodpaspoort verstrekken als ook de Franse vader daar toestemming voor geeft. En daarvoor moet de ‘père naar de lokale gendarmerie gaan’ zegt Huisman tegen de steeds wanhopiger kijkende moeder.
Voorheen kon de andere ouder nog via een Facetimegesprek deze toestemming verlenen. Maar inmiddels heeft de Koninklijke Marechaussee de procedure veranderd, om het risico op kinderontvoeringen te verkleinen. Aanleiding waren zorgen dat je tijdens een videogesprek niet kunt controleren of de andere ouder door iemand – die niet in beeld is – onder druk wordt gezet, zegt Huisman.

Verlossend mailtje
Om die reden moet de andere ouder, als die niet naar Schiphol kan komen, tegenwoordig naar een politiebureau of gemeentehuis om zich te identificeren en een officiële verklaring af te leggen. ‘Haar vader moet zeggen dat het toppie is dat Juliëtte een noodpaspoort krijgt’, zegt Huisman terwijl Juliëttes moeder de instructies telefonisch doorgeeft aan haar ex-man. ‘Dat Franse politiebureau moet mij die verklaring vervolgens mailen’, zegt Huisman.
De wachtmeester is benieuwd hoe snel de Franse politie zal reageren. ‘We zijn nu afhankelijk van hen.’ Maar nog geen half uur later kijkt hij verrast in de mailbox van de marechaussee: een mailtje van een agent uit Mouans-Sartoux. ‘Geen idee waar het ligt. Maar dat meisje gaat haar vlucht wel halen.’