Proef met digitaal app-paspoort is succes

Gepubliceerd op: 9-7-2024

Proef met digitaal app-paspoort is succes: je gezicht wordt straks je paspoort op Schiphol
Even je gezicht laten zien en dan hop, door de pascontrole, langs de gate en zo het vliegtuig in. Het zal nog even duren, maar een proef met een digitaal app-paspoort op Schiphol dit voorjaar was een succes. Reizigers waren gemiddeld twee keer zo snel in het vliegtuig.

Dit voorjaar stiefelden 1500 reizigers zonder oponthoud over Schiphol en de luchthaven van Montreal (Canada). Met slechts een paspoortapp en hun gezicht als identificatiemiddel konden ze in één ruk van entree naar vliegtuigstoel.

Het was wereldwijd de eerste keer dat zulke Digital Travel Credentials (digitale reisbescheiden; DTC) werden uitgeprobeerd. Uit de eerste resultaten blijkt dat reizigers zowel bij vertrek als aankomst gemiddeld de helft minder tijd kwijt waren bij de luchthavencontroles dan hun lotgenoten met papieren paspoorten.

Bij de test, waarin de Nederlandse en Canadese regeringen, VN-luchtvaartorganisatie Icao, beide luchthavens, KLM en Air Canada samenwerkten, konden volwassen Nederlandse, Belgische en Canadese reizigers die tussen Schiphol en Montreal (en vice versa) vlogen, met een speciale app een digipas maken.

Ze moesten daarbij thuis, maximaal drie dagen voor aankomst, met hun mobiel de chip in hun paspoort scannen, een lijst gegevens invullen, een strak voorgeschreven selfie en een filmpje (als ‘bewijs van levendheid’) maken. Ook konden ze hun vliegticket in de app verwerken.

De gegevens leverden, na een succesvolle digitale controle achter de schermen, een digitaal toegangsbewijs op. Vervolgens konden gebruikers op de luchthavens via speciale poortjes de paspoortcontrole nemen en bij de gate aan boord van het vliegtuig stappen – simpelweg door hun gezicht te laten zien. Tijdens de proef moesten reizigers wel hun papieren paspoort altijd bij zich hebben.

Was iets niet in orde, een ontbrekend visum bijvoorbeeld of nog openstaande verkeersboetes, dan werd dat al thuis duidelijk. Tijdens de proef werd één foutieve digipas onderschept. Volgens de onderzoekers ontlast de DTC-pas ook de paspoortcontroleurs, die daardoor meer tijd hebben om reizigers te checken.

De DTC-technologie verschilt van andere technieken waarmee digitaal de grens kan worden gepasseerd, zoals Schiphols eigen Privium-oogscan of de Happy Flow-technologie waarmee eerder op Schiphol werd geëxperimenteerd en die bijvoorbeeld op de luchthaven van Aruba worden gebruikt – en waarbij je toch nog eenmalig je paspoort moet tonen. Daarbij vinden de paspoortscan en identiteitscontrole nu plaats bij een digikiosk. Dat heeft, zeker bij grote drukte, weinig voordelen, zowel qua tijd als controle.

Onenigheid over privacy
Aan de proef is jaren gewerkt. Helemaal vloeiend verliep dat aanvankelijk niet. Een bilaterale ingebruikname met bewindslieden uit beide landen werd vorig jaar op Schiphol op het laatste moment afgeblazen. Dat had naar verluidt niet te maken met technische problemen, maar met papieren onenigheid over juridische en privacyzaken.

Dat had ook gevolgen voor de beperkte duur (drie maanden) en omvang van de proef. Werd vooraf uitgegaan van 5000 gebruikers, uiteindelijk hebben 1500 mensen de benodigde app gedownload. Daarvan kwamen 763 reizigers mensen ook echt tot een digipas.

Opvallend veel gebruikers vielen af doordat de chip in hun papieren paspoort niet goed reageerde. Gemiddeld was tweeënhalve poging nodig om deze met de RFID-chip in de telefoon te scannen. Ook het maken van een goede selfie en het aantonen dat mensen nog in leven zijn, bleken een obstakel. De onderzoekers spreken van kinderziekten.

Permanent op de telefoon
Volgens wereldluchtvaartorganisatie Icao moet de DTC-digipas uiteindelijk permanent op de telefoon van de gebruiker komen te staan, telkens ververst met de benodigde gegevens voor een nieuwe reis. Bij de proef werden pas en gegevens na afloop verwijderd.

Ook moet de digipas uiteindelijk bruikbaar worden op alle grote internationale luchthavens, volgens dezelfde standaarden. Net als nu met het papieren paspoort.

Volgens het kabinet is de DTC-pas onvermijdelijk, ‘gezien de mondiale toename van reizigersaantallen, druk op de arbeidsmarkt en verwachtingen van reizigers’, aldus demissionair staatssecretarissen Eric van der Burg (Justitie en Veiligheid) en Alexandra van Huffelen (Digitalisering) afgelopen week op hun laatste werkdag tegen de Tweede Kamer. ‘DTC kan de verwerkingstijd per reiziger aan de grens doen afnemen,’ schreven ze. ‘De druk op personeel neemt daardoor af en dat zal in rijvorming te merken zijn.’

Te weinig paspoortcontroleurs
Op dit moment zijn er op topdagen op Schiphol vanwege personeelstekort bij de Marechaussee al te weinig paspoortcontroleurs. Ook is er, zeker met de verbouwingen van de afgelopen jaren, niet nog meer ruimte beschikbaar voor de grenspassage.

Ook deze zomer ligt de focus op controles van vertrekkende reizigers en overstappers, omdat die de minste tijd hebben voor hun vlucht vertrekt. Dat betekent dat de tekorten vooral merkbaar zijn bij aankomsten, wat vorig jaar op momenten al leidde tot ellenlange wachtrijen voor de paspoortcontroles.

Die worden aangejaagd door voortdurende technische problemen bij de 78 ‘no-q’-paspoortpoortjes, waar reizigers zelf hun documenten scannen.

Die wachttijden zullen de komende jaren verder oplopen omdat de Europese Commissie regels voor toegang tot de Unie aanscherpt, wat leidt tot langere checks.

Digitale identiteit
Zowel de onderzoekers als de voormalige bewindslieden en Icao durven niet te zeggen wanneer de digipas standaard ingezet kan gaan worden. Mogelijk worden combinaties gezocht met digitale ‘wallets’ als van Google of Apple en de omstreden Europese Digitale Identiteit (EDI), waar Brussel eerder dit jaar het licht voor op groen zette. Het initiatief werd gesteund door Van Huffelen, die daarmee een meerderheid in de Tweede Kamer tartte.

‘Het vervangen van het paspoort door een DTC is momenteel niet aan de orde,’ susten de toenmalige bewindslieden. ‘Maar het is denkbaar dat op termijn op specifieke bestemmingen een reis zonder fysiek reisdocument mogelijk wordt, voor reizigers die dit wensen.’

Volgens de staatssecretarissen zal een digipas altijd vrijwillig zijn en zal Nederland menselijke paspoortcontrole blijven aanbieden.