Kwetsbaar voor misbruik, werkt uitbuiting in de hand

Gepubliceerd op: 18-7-2024

Kwetsbaar voor misbruik, werkt uitbuiting in de hand’ – rapport over registratiesysteem van arbeidsmigranten is kritisch
Arbeidsuitbuiting De politie, Arbeidsinspectie en marechaussee maken zich zorgen over hoe arbeidsmigratie wordt geregistreerd. Het RNI-systeem, ingevoerd in 2014, wordt misbruikt door malafide uitzendbureaus en werkgevers om met name ‘derdelanders’ uit te buiten.
Het registratiesysteem voor migranten die korte tijd in Nederland werken, is zeer kwetsbaar voor misbruik en werkt uitbuiting van arbeidsmigranten in de hand. Dat concluderen onder andere de Nationale Politie, de Nederlandse Arbeidsinspectie en de marechaussee in een vorige week gepubliceerde rapportage. Onder meer de Arbeidsinspectie kaartte afgelopen jaren problemen met het registratiesysteem aan, maar structurele veranderingen bleven uit.

Iedereen die minder dan vier maanden in Nederland verblijft en hier wil werken, moet een Registratie Niet-ingezetenen (RNI) aanvragen. Die geeft recht op een burgerservicenummer (BSN), dat gebruikt kan worden om een bankrekening te openen, een onderneming bij de KvK in te schrijven en zaken met de overheid te regelen.

Het RNI-systeem werd in 2014 ingevoerd als onderdeel van de Wet basisregistratie personen en wordt vooral gebruikt door arbeidsmigranten.

Misbruik van het systeem komt volgens de rapportage met name voor onder ‘derdelanders’, personen van buiten Europa. Met valse Europese identiteitsbewijzen schrijven ze zich in bij één van de negentien RNI-loketten of via een online inschrijfformulier – een optie die vorig jaar werd ingevoerd. Door zich als Europese burgers voor te doen ontlopen ze strengere regelgeving en krijgen ze toegang tot de Nederlandse arbeidsmarkt terwijl ze daar geen recht op hebben. Soms worden de migranten hierbij geholpen of hiertoe aangespoord door eigenaren van uitzendbureaus of werkgevers, aldus de rapportage.

Gesjoemeld
Afgelopen drie jaar liepen honderden fraudeurs met deze truc tegen de lamp. Het Expertisecentrum Identiteitsfraude en Documenten ontdekte 278 zaken waarbij gesjoemeld was met identiteitskaarten of paspoorten, vaak met meerdere documenten tegelijk. De echte omvang van de fraude ligt „aanzienlijk hoger”, vermoeden de onderzoekers.

De opstellers van het rapport achten een netwerk van fraudeurs verantwoordelijk voor het misbruik. „Sterke forensische overeenkomsten” tussen vervalste documenten wijzen volgens hen op georganiseerde illegale tewerkstelling. Waar de illegale arbeidskrachten werken, is niet onderzocht. Veel migranten werken in de bouw, land- en tuinbouw, vleesindustrie en distributiecentra.

Een andere zorg: met een valse RNI-registratie en BSN-nummer op zak kunnen onterecht uitkeringen worden aangevraagd. Hoe vaak dat gebeurt, is niet onderzocht, maar het zou om forse aantallen kunnen gaan.

In het Register Niet-ingezetene staan volgens de laatste beschikbare cijfers, uit 2020, 4,3 miljoenen personen. Uitschrijven is niet mogelijk. Een registratie vervalt als iemand zich inschrijft bij de Basisregistratie Personen (BRP). Migranten die langer dan vier maanden in Nederland blijven, moeten zich daar inschrijven, maar dit gebeurt zelden, waar ze in het RNI-systeem blijven staan.

Tussenpersonen
De politie, Arbeidsinspectie en marechaussee maken zich grote zorgen over de aanwassende lijst met personen in het RNI-systeem. Overzicht over wie nog in Nederland is, wie het land heeft verlaten en waar ze nu wonen, ontbreekt. Het Nederlandse adres en contactgegevens verstrekken, is niet verplicht bij de registratie. De adressen die migranten wél opgeven, zijn vaak binnen „een paar weken” verouderd, volgens het rapport.

Malafide uitzendbureaus en werkgevers sporen migranten aan zich via het RNI-systeem in te schrijven en regelen hiervoor tussenpersonen. Een BRP-registratie geeft ze meer rechten, maar werkgevers hebben daar geen belang bij. Met een RNI-registratie kunnen ze makkelijker uit het zicht blijven van opsporingsinstanties. Zo is het voor gemeenten en opsporingsinstanties moeilijker om misstanden als uitbuiting aan te pakken, volgens het rapport.

Er werden 278 zaken ontdekt waarbij was gesjoemeld met identiteitskaarten of paspoorten, vaak met meerdere documenten tegelijk
De auteurs van het rapport roepen nu op de registratie van contactgegevens en verblijfadres te verplichten en vinden dat uitkeringsinstantie UWV en de Kamer van Koophandel alleen aanvragen en inschrijvingen moeten accepteren op basis van een BRP-registratie.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken, verantwoordelijk voor het BRP én het RNI-systeem, heeft kennisgenomen van het rapport en zal later publiekelijk reageren. Vragen over misbruik via het RNI-systeem beantwoordt het niet. Misbruik via RNI-inschrijvingen en het BSN moeten „zoveel mogelijk” voorkomen worden, mailt een woordvoerder – en waar nodig zullen de regels worden aangescherpt.